"സന്തോഷത്തിലേക്കൊരു വഴിയുമില്ല. സന്തോഷമാണ് വഴി."

സന്തോഷം തേടി നടന്ന ഒരു ചെറുപ്പക്കാരൻ, ഒരു രാത്രി വൃദ്ധനായ ഒരു ഫകീറിന്റെ വാതിലിൽ മുട്ടിയത്രേ. അദ്ദേഹം വാതിൽ തുറന്നുകൊണ്ടു ചോദിച്ചു, "എന്ത് വേണം?" ആ ചെറുപ്പക്കാരൻ ഫകീറിന്റെ കാൽക്കൽ വീണു പ്രണാമമർപ്പിച്ചുകൊണ്ടു പറഞ്ഞു, "എന്താണ് സന്തോഷം? എന്താണ് സന്തോഷം?"

ആ വൃദ്ധൻ അകത്തു നിന്നും ഏതോ ഒരു പഴത്തിന്റെ രണ്ടു കഷ്ണങ്ങൾ എടുത്തു കൊണ്ടു വന്നു. എന്നിട്ടു പറഞ്ഞു, "നോക്കൂ, ഇവ മാന്ത്രികമായ രണ്ടു പഴ കഷ്ണങ്ങളാണ്. ഇതിൽ ആദ്യത്തെ കഷ്ണം കഴിച്ചാൽ നിങ്ങൾക്ക് സന്തോഷമെന്തെന്നു മനസിലാവും. രണ്ടാമത്തെ പഴ കഷ്ണം കഴിച്ചാൽ നിങ്ങൾ സന്തോഷവാനാകും. വേഗം പറയൂ, നിങ്ങൾക്കിതിലേതു വേണം? ഒന്നോർക്കുക, ഏതെങ്കിലുമൊന്ന് മാത്രമേ നിങ്ങൾക്ക് തെരഞ്ഞെടുക്കാൻ കഴിയൂ. മാത്രവുമല്ല ഒരെണ്ണം കഴിച്ചു കഴിയുമ്പോഴേക്കും അടുത്തത് അപ്രത്യക്ഷമായിരിക്കും."

ആ ചെറുപ്പക്കാരൻ ഒരു നിമിഷം ശങ്കിച്ചു. ഫകീർ പറഞ്ഞു, "ഓർക്കുക, രണ്ടാമത്തെ പഴ കഷ്ണം കഴിച്ചാൽ സന്തോഷമെന്താണെന്ന് നിങ്ങൾക്ക് മനസിലാക്കാൻ കഴിയില്ല. നിങ്ങളുടെ ഇഷ്ടം."

കുറച്ചു നേരം ആലോചിച്ചതിനു ശേഷം ചെറുപ്പക്കാരൻ പറഞ്ഞു, "ആദ്യം ഞാൻ മനസിലാക്കാനാഗ്രഹിക്കുന്നു, എന്താണ് സന്തോഷമെന്ന്. എന്തെന്നാൽ അതിനെ പറ്റിയറിയാതെ എങ്ങനെയാണ് സന്തോഷം കണ്ടെത്താനാവുക?"

വൃദ്ധനായ ആ ഫകീർ ഉറക്കെ ചിരിക്കാൻ തുടങ്ങി. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു, "എനിക്ക് കാണാൻ കഴിയുന്നുണ്ട് എന്തുകൊണ്ടാണ് നിന്റെ അന്വേഷണമിത്രയ്ക്കും നീണ്ടു പോകുന്നതെന്ന്. നീയീ വഴിക്കു പോവുകയാണെങ്കിലൊരിക്കലും സന്തോഷം കണ്ടെത്താൻ പോകുന്നില്ല. വർഷങ്ങളോളമല്ല, അനേകം ജന്മങ്ങൾ തിരഞ്ഞാലും നീ സന്തോഷം കണ്ടെത്താൻ പോകുന്നില്ല. എന്തു കൊണ്ടെന്നാൽ സന്തോഷത്തെ പറ്റി അറിവു നേടലും സന്തോഷവാനാവലും ഒന്നല്ല. രണ്ടും പരസ്പര വിരുദ്ധമായ സംഗതികളാണ്. എന്നു മാത്രമല്ല, അത് കഷ്ടപ്പാടും കൂടിയാണ്. സന്തോഷത്തെ പറ്റി അറിയുകയും സന്തോഷവാനാവാതിരിക്കുകയുമെന്നത് കഷ്ടപ്പാടാണ്. ഈ കാരണം കൊണ്ടു തന്നെ മനുഷ്യൻ മരങ്ങളെക്കാളും ചെടികളെക്കാളും പക്ഷിമൃഗാദികളേക്കാളുമെല്ലാം കൂടുതൽ കഷ്ടപ്പാടനുഭവിക്കുന്നവനാണ്. എന്നാൽ അറിയാതിരിക്കലുമല്ല സന്തോഷം. അത് കഷ്ടപ്പാടിനെ അറിയാതിരിക്കൽ മാത്രമാണ്. സന്തോഷം കണ്ടെത്തുന്നത് നിങ്ങൾ അറിവിനെയും അജ്ഞതയെയും മറികടക്കുമ്പോഴാണ്. അജ്ഞതയെന്നത് കഷ്ടപ്പാടിനെ അറിയാതിരിക്കലാണ്. അറിവെന്നത് അതേപറ്റി ബോധവാനാവലും. സന്തോഷമെന്നത് അറിവിൽ നിന്നും അജ്ഞതയിൽ നിന്നും സ്വതന്ത്രമായിരിക്കലാണ്."

"അറിവിനെയും അജ്ഞതയെയും മറികടക്കുകയെന്നാൽ മനസിൽ നിന്നും സ്വതന്ത്രമാവുകയെന്നാണർത്ഥം. മനസിൽ നിന്നും സ്വതന്ത്രമാവുമ്പോൾ നാം നമ്മുടെ ആത്മ സത്തയിലേക്കു തിരികെ വരുന്നു. അതു തന്നെയാണ് ആനന്ദം. അതു തന്നെയാണ് സ്വാതന്ത്ര്യം. അതു തന്നെയാണ് ദൈവികത."

'ചുറ്റിപ്പറ്റിയുള്ള' കാര്യങ്ങളറിയാൻ വേണ്ടിയുള്ളെരുപകരണമാണ് മനസ്. കാര്യങ്ങളെല്ലാം ചോദിച്ചറിഞ്ഞതിനു ശേഷം നമ്മുടെ അപേക്ഷകൾ വാങ്ങി വയ്ക്കുകയും അകത്തേക്ക് കടത്തി വിടാതെ സമാധാനിപ്പിച്ചു കൊണ്ടു നമ്മെ തിരികെ അയക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു സെക്യൂരിറ്റി ജീവനെക്കാരനെ പോലെയാണത് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. നമ്മുടെ അപേക്ഷകൾ അതിനപ്പുറമെത്താൻ പോകുന്നില്ല. പക്ഷേ അറിവുകൾ നമ്മിൽ വ്യാജമായൊരു സമാധാനം സൃഷ്ടിക്കുന്നു. അത് സന്തോഷത്തെ പറ്റിയാണെങ്കിൽ സന്തോഷമായെന്നൊരു പ്രതീതി ജനിപ്പിക്കുന്നു. യഥാർത്ഥത്തിൽ ദുഃഖമില്ലെങ്കിലും ദുഃഖിതനാണെന്ന പ്രതീതി ജനിപ്പിക്കുന്നു.

മനസിൽ (mind) നിന്നും സ്വതന്ത്രമാവുകയെന്നാൽ ഏറെ കഷ്ടപ്പെട്ട് ഏതെങ്കിലും കഠിന സാധനകളോ കർക്കശമായ വ്യായാമ മുറകളോ തപശ്ചര്യകളോ അഭ്യസിച്ച് അതിനെ കീഴടക്കുകയെന്നല്ല. മനസിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ഊർജ്ജ സ്രോതസ് അതിനോടുള്ള ഏറ്റുമുട്ടലുകളാണ്. മനസിൽ നിന്നും സ്വതന്ത്രമാവുകയെന്നാൽ മനസിനെ തീരെ 'മൈൻഡ്' ചെയ്യാതിരിക്കുകയെന്ന് മാത്രമാണ്. മനസിനെ 'മൈൻഡ്' ചെയ്യാതിരിക്കുമ്പോൾ മാത്രമെ മനസെന്ന മെക്കാനിസത്തിന് (MIND) നേരെ ചൊവ്വേ പ്രവർത്തിക്കാനാവുകയുള്ളൂ. അത് വേണ്ട വിധം പ്രവർത്തിക്കുന്നതിനെയാണ് MINDFULLNESS എന്ന് പറഞ്ഞു പോരുന്നത്.

നമ്മുടെ ജീവിതത്തിലെ എത്ര നിസാരമെന്നു തോന്നുന്ന ഒരു പ്രവൃത്തി പോലും സന്തോഷത്തെ കൊണ്ടു വരാൻ പ്രാപ്തമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന് രാവിലെ എണീറ്റ് ബ്രഷ് ചെയ്യുന്ന ഒരു പ്രവൃത്തി തന്നെയെടുക്കുക. മനസിന്റെ ധാരാളം നൂലാമാലകളിൽ നിന്നുകൊണ്ട് നമുക്ക് ബ്രഷ് ചെയ്യാം. വർഷങ്ങളായി ചെയ്തു പോരുന്നൊരു ശീലത്തിന്റെ ഭാഗമായി മാത്രം. ആ ശീലത്തെ ഖണ്ഡിക്കാനുള്ള ശക്തിയില്ലാത്തതിന്റെ പേരിൽ ഒരാൾ ബ്രഷ് ചെയ്യുന്നു. ഇനി അതുമല്ലെങ്കിൽ വായ നാറ്റത്തെ പ്രതി മറ്റുള്ളവരെന്ത് വിചാരിച്ചേക്കാമെന്നാലോചിച്ചു കൊണ്ടൊരാൾക്ക് ബ്രഷ് ചെയ്യാൻ തീരുമാനമെടുക്കാം. ഇതെല്ലാം മനസിന്റെ സ്വാധീനത്തിൽ പെട്ടു കൊണ്ടുള്ള തീരുമാനങ്ങളാണ്. ഇനി മനസിന് അധീനപ്പെട്ടു കൊണ്ട് മറ്റൊരു തീരുമാനവുമെടുക്കാവുന്നതാണ്. ബ്രഷ് ചെയ്യേണ്ടതില്ലെന്ന് തീരുമാനിക്കാം. പൊതുവെ നാമിതിനെ മടിയെന്നറിഞ്ഞു പോരുന്നു. കൊച്ചു കുട്ടികളിലും മറ്റും മനസിന്റെയീ പ്രവണതയാണ് കൂടുതൽ കണ്ടു പോരുന്നത്. എന്നാൽ ഇതൊന്നുമല്ലാതെ ആ പ്രവൃത്തിയുടെ ആവശ്യകതയും പ്രാധാന്യവും അറിയുന്നതിന്റെ ഭാഗമായി തന്റെ പല്ലുകളും വായും വൃത്തിയായി സൂക്ഷിക്കുന്നതിനായി ആ പ്രവൃത്തിയിലൊരാൾക്ക് സ്നേഹപൂർവ്വം പങ്കെടുക്കാം. യാതൊരു ധൃതിയും കൂടാതെ. യാതൊരു അലസതയും കൂടാതെ. മറ്റു യാതൊരു വിചാരവും കൂടാതെ. അപ്പോഴാണ് സന്തോഷമെന്ന അനുഭവം നിശബ്ദമായി, യാതൊരു കോലാഹങ്ങളുമില്ലാതെ നമ്മെ പൊതിയാൻ തുടങ്ങുന്നത്. ഇത് ചെറുതെന്നോ വലുതെന്നോ ഭേദമില്ലാതെ ഏതൊരു പ്രവൃത്തിയിലേക്കും വ്യാപിപ്പിക്കാവുന്നതാണ്. ഒരൊറ്റ കാര്യമെ ഉറപ്പിക്കേണ്ടതുള്ളൂ: ആ പ്രവൃത്തി ചെയ്യേണമോ വേണ്ടയോയെന്ന് നിശ്ചയിക്കുന്നത് മനസായിരിക്കരുത്. മുഴുവൻ ഉത്തരവാദിത്തവും നമ്മിലായിരിക്കണം. അങ്ങനെയുള്ള ഏതൊരു പ്രവൃത്തിയിലേർപ്പെടുമ്പോഴും മനസിൽ നിന്നുമൊരകലം വ്യക്തമായറിയാൻ തുടങ്ങും. പിന്നീട് മനസിന്റെ സ്വരത്തെയും തന്റെ തീരുമാനത്തെയും തിരിച്ചറിയാൻ വിഷമമുണ്ടാവില്ല.

മനസിനെ മറികടന്നു കൊണ്ട് സന്തോഷത്തെ അനുഭവിക്കുന്നൊരാളിൽ 'എങ്ങനെ?' എന്ന ചോദ്യമുദിക്കുന്നില്ല. അതിനർത്ഥം മുൻപെപ്പോഴെങ്കിലുമയാളിൽ അത്തരമൊരു ചോദ്യമുണ്ടായിട്ടുണ്ടെങ്കിലിപ്പോൾ അതിനുത്തരം ലഭിച്ചിരിക്കുന്നുവെന്നല്ല. ആ ചോദ്യത്തിന് യാതൊരു പ്രസക്തിയുമില്ലാതായിരിക്കുന്നു. കുറേ കൂടി കൃത്യമായി പറഞ്ഞാൽ സന്തോഷമായിരിക്കുന്നവനോർക്കുന്നു പോലുമില്ല താൻ സന്തോഷമായിരിക്കുന്നുവെന്ന്. സന്തോഷത്തെ പറ്റി ചികഞ്ഞു കൊണ്ടിരിക്കുന്നവനെല്ലായ്പ്പോഴും 'എങ്ങനെ?' എന്ന് ആരാഞ്ഞു കൊണ്ടിരിക്കുന്നു.

ഏതാണ് സന്തോഷത്തിലേക്കുള്ള വഴിയെന്നൊരാൾ ചോദിച്ചപ്പോൾ ഓഷോ പറഞ്ഞ ഉത്തരം ഒരു വല്ലാത്ത ഉൾക്കാഴ്ച സമ്മാനിക്കുന്നുണ്ട്. ഓഷോ പറഞ്ഞത് ഇങ്ങനെയായിരുന്നു, "സന്തോഷത്തിലേക്കൊരു വഴിയുമില്ല. സന്തോഷമാണ് വഴി." (There is no way to happiness. Happiness is the way).